Kilka słów o Prawach Ucznia

  

Na początek kilka bardzo ważnych, podstawowych zapisów:

„Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa”

(artykuł 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, uchwalonej 10 grudnia 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych)

„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”

(artykuł 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

„Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia”

(artykuł 4 ustawy o systemie oświaty)

Wszystkie wymienione powyżej artykuły łączy pojęcie godności człowieka. Jej ochronie          w kontakcie z władzą państwową mają służyć prawa człowieka, które ze swej natury są powszechne, przyrodzone i przynależne każdej istocie ludzkiej.

„Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje”

(fragment artykułu 31 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

W szkole, która poprzez nauczycieli realizuje zadania delegowane przez władzę państwową, zastosowanie praw człowieka ma bardzo istotne znaczenie.

„Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny”

(artykuł 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

„Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych”

(artykuł 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

.

Podstawowe prawa człowieka spisane zostały w zacytowanej na wstępie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która przyjęta została 10 grudnia 1948 roku przez zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych. Dokument jest – jak wynika z jego nazwy – jedynie deklaracją.

Aby ochronę praw człowieka uczynić skuteczną, sporządzono 4 listopada 1950 r.Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, którą w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował i podał do powszechnej wiadomości Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej 15 grudnia 1992 roku. Konwencja została przyjęta oraz ogłoszona w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z roku 1993, Nr 61, poz. 284 - tam właśnie każdy może ją odnaleźć i zapoznać się z treścią.

Komentarz: w naszym kraju, zgodnie z zapisami m.in. kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a także kodeksu cywilnego, dzieci nie mają zdolności do czynności prawnych, a ich przedstawicielami ustawowymi są rodzice lub prawni opiekunowie. Tym samym to rodzice lub prawni opiekunowie reprezentują dzieci w relacjach z władzą. Niekoniecznie musi się nam to podobać, ale taka jest sytuacja prawna.

Biorąc pod uwagę sytuację społeczną i prawną dzieci w świecie, dorośli uznali, że prawa dzieci powinny być szczególnie chronione. Tym samym została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, 20 listopada 1989 roku Konwencja o prawach dziecka, która stanowi zapis praw człowieka – dziecka. Konwencja o prawach dziecka została także ratyfikowana przez nasz kraj               i podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej 30 kwietnia 1991 r. Pełną jej treść odnajdziemy w Dzienniku Ustaw z 1991 roku, Nr 120, poz. 526. Polska podpisując Konwencję o prawach dziecka, zobowiązała się ją przestrzegać, z pewnymi zastrzeżeniami (niestety!) i deklaracjami. Najistotniejsza        z nich jest taka:

„Rzeczpospolita Polska uważa, że wykonania przez dziecko jego praw określonych         w konwencji, w szczególności praw określonych w artykułach od 12 do 16, dokonuje się             z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskimi zwyczajami i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza rodziną”

(artykuły 12 do 16 gwarantują swobodę wyrażania własnych poglądów, swobodę wypowiedzi, swobodę myśli, sumienia         i wyznania, swobodę zrzeszania się, zakaz arbitralnej ingerencji w sferę życia prywatnego, rodzinnego, domowego lub korespondencję, ochronę przez bezprawnym zamachem na honor dziecka i jego reputację).

„Dzieckiem w rozumieniu Konwencji o prawach dziecka jest każda istota ludzka w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ona wcześniej pełnoletność”

(artykuł 1 Konwencji o prawach dziecka)

Obowiązkiem władz szkoły, w tym nauczycieli i dyrektora jest nie tylko respektowanie praw człowieka, ale także edukowanie w zakresie problematyki praw człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem praw dziecka.

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej

(artykuł 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego

(artykuł 9 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

W związku z tym, że nasze Państwo zobowiązało się do przestrzegania zapisów Konwencji    o prawach dziecka, poniżej przedstawię katalog podstawowych praw dziecka – ucznia, wynikających z Konwencji o prawach dziecka, wraz z ich odpowiednikami zapisanymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Takie umiejscowienie daje uczniom (nie tylko dzieciom) solidne gwarancje roszczenia tych praw.

Prawa ucznia wywodzące się z Konwencji o prawach dziecka:

$1·Każdy uczeń posiada prawo do znajomości swoich praw (artykuły 29 i 42 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 51 gwarantuje każdemu obywatelowi m.in. swobodny dostęp do urzędowych dokumentów go dotyczących. Artykuł 61, daje każdemu obywatelowi prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej. W treści artykułu 87 wskazuje że źródłami prawa są w naszym kraju: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Wszystkie te źródła są ogólnodostępne, publikowane        w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dzienniki Ustaw zawierające np. ustawę                 o systemie oświaty, konwencję o prawach dziecka i inne akty prawa można swobodnie kupić, wypożyczyć                         w bibliotece lub sekretariacie jakiegokolwiek urzędu. Najprawdopodobniej są one dostępne także w sekretariacie szkoły. Internet to także dobre miejsce do poszukiwania Dzienników Ustaw. Te dotyczące szkoły najlepiej odszukać na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu – www.menis.gov.pl

Inne, bardzo ważne dokumenty dotyczące praw człowieka odnajdziecie na stronie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – www.hfhrpol.waw.pl

$1·Każdy uczeń posiada prawo do dochodzenia swoich praw (artykuły 2 i 4 Kopd,)

Konstytucja RP w treści artykułu 63 daje każdemu prawo do składania petycji, wniosków       i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą. Artykuł 72 zapewnia ochronę praw dziecka, dając każdemu prawo żądania od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją. Wtoku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane            do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka. Ponadto Konstytucja gwarantuje możliwości zwrócenia się do Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka

$1·Każdy uczeń ma prawo do nauki(artykuły 28 i 29 Kopd)

Konstytucja RP w treści artykułu 70 określa, że każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Nauka w szkołach publicznych jest nieodpłatna. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny dostęp do wykształcenia

$1·Każdy uczeń ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwa w zabawach i życiu kulturalnym (artykuł 31 Kopd),

Konstytucja RP a treści artykułu 73 zapewnia każdemu wolność twórczości artystycznej        i korzystania z dóbr kultury

$1·Każdy uczeń ma prawo do równego traktowania wobec prawa (artykuły 2 i 23 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 32 stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem oraz wszelkimi formami przemocy fizycznej lub psychicznej (artykuły 2, 19, 28, 34, 35, 37, 39 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 40 wskazuje, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Artykuł 41 zapewnia nietykalność osobistą i wolność osobistą

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne, rodzinne czy też korespondencję (artykuł 16 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 47 mówi, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. W treści artykułu 49 zapewnia wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Artykuł 51 ogranicza przypadki, w których jesteśmy zobowiązani do ujawnienia informacji na temat swojej osoby

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed bezprawnymi zamachami na jego honor i reputację (artykuł 16 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 47 zapewnia każdemu prawo do ochrony prawnej czci                     i dobrego imienia. W treści artykułu 51 daje każdemu prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych dotyczących jego osoby

$1·Każdy uczeń ma prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach jego dotyczących (art. 12 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 14 zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu. W artykule 54zapewnia każdemu wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Zakazuje cenzury prewencyjnej

$1·Każdy uczeń ma prawo do swobodnej wypowiedzi (poszukiwanie, otrzymywanie                                 i przekazywanie informacji oraz idei wszelkiego rodzaju)(artykuł 13 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 14 zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

Komentarz: dwa ostatnie prawa tj. swoboda wyrażania własnych poglądów jak i prawo              do swobodnej wypowiedzi (tak samo jak i zdecydowana większość praw człowieka) mogą podlegać ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie demokratycznym z różnych względów np. z uwagi na zapobieżenie przestępstwu, zakłóceniu porządku publicznego, z uwagi na ochronę moralności, ochronę dobrego imienia, praw                       i wolności innych osób. Wspominam o tym w tym momencie, ponieważ tak się składa, że te dwa prawa budzą sporo emocji, a przy okazji – i co ważniejsze – korzystanie z nich pociąga za sobą odpowiedzialność...

$1·Każdy uczeń ma prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania (artykuł 14 Kopd),

Konstytucja RP w artykule 53 zapewnia każdemu wolność sumienia i religii. Zakazuje zmuszania do ujawniania swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania

$1·Każdy uczeń ma prawo dostępu do informacji z różnych źródeł (art. 13, 17 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 61 gwarantuje nam prawo do uzyskiwania informacji            o działalności organów państwowych. W treści artykułu 54 zakazując cenzury prewencyjnej, zapewnia nam bezpośredni dostęp do informacji różnego typu i treści

$1·Każdy uczeń ma prawo do swobodnego zrzeszania się (artykuł 15 Kopd).

Konstytucja RP zapewnia wolność tworzenia stowarzyszeń, ruchów obywatelskich i innych organizacji. W treści artykułu 58 zapewnia każdemu wolność zrzeszania się.

Komentarz: ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855), dościśla sytuację. Artykuł 3 mówi m.in. o tym, że dzieci w wieku od 16 do 18 lat, które mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń     i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Natomiast dzieci poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć                  do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu  na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony zdrowia (artykuł 24 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 68 zapewnia każdemu prawo do ochrony zdrowia i równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej. Także deklaruje się popieranie rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży

$1·Każdy uczeń ma prawo do odpowiedniego poziomu życia (artykuł 27 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 67 gwarantuje prawo do zabezpieczenia społecznego,         a          w treści artykułu 69 gwarantuje osobom niepełnosprawnym pomoc w zabezpieczeniu egzystencji. W artykule 71 gwarantuje rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej      i społecznej, a zwłaszcza wielodzietnym i niepełnym, prawo do szczególnej pomocy ze strony władz państwowych

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym lub wykonywaniem niebezpiecznych lub szkodliwych prac (artykuł 32 Kopd),

Konstytucja RP w treści artykułu 65 zakazuje stałego zatrudniania dzieci do lat 16. Nakazuje także aby odpowiednia ustawa określiła minimalne stawki wynagrodzeń. W treści artykułu 66 wskazuje na prawo każdego do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Gwarantuje prawo do dni wolnych od pracy i płatnych urlopów

$1·Każdy uczeń ma prawo do ochrony przed wszelkimi innymi formami wyzysku naruszającego jego dobro (artykuł 36 Kopd)

Konstytucja RP w treści artykułu 72 gwarantuje dzieciom ochronę przed wyzyskiem

To jedynie – wydaje się – najistotniejsze prawa człowieka-dziecka-ucznia, których można doszukać się w Konwencji o prawach dziecka, znajdujące zastosowanie w rzeczywistości szkolnej. Strona prawna życia szkoły – musi być dostosowana m.in. do wymagań przytoczonych powyżej źródeł prawa. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przyjmując 7 września 1991 roku ustawę o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329, z późn. zm.), kierował się zasadami zawartymi w m.in. Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji o prawach dziecka. Uznano, m.in. że:

„Oświata Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa, a szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go        do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności”

(fragment preambuły ustawy o systemie oświaty)

Analizując zapisy ustawy o systemie oświaty oraz szeregu rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej            i Sportu oraz innych ministrów, natrafimy na wiele zapisów określających bezpośrednio lub pośrednio prawa ucznia, które nie zawsze można odnosić do praw człowieka. Są to także liczne uprawnienia, regulujące                w najdrobniejszych szczegółach życie uczniowskie. Przepisy te dosyć często ulegają mniejszym lub większym zmianom, stąd warto sprawdzać na bieżąco źródła prawa aby mieć pewność, że zapisy są nadal aktualne. (można tego w prosty sposób dokonać śledząc stronę internetową Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu: www.menis.gov.pl lub Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka www.hfhrpol.waw.pl

Wspomniana ustawa o systemie oświaty głównie w treści artykułu 55, wskazuje dosyć ogólne, podstawowe prawa, które nazywa prawami ucznia:

$1·prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami,

$1·prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,

$1·prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań,

$1·prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,

$1·prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem,

$1·prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu uczniowskiego

Z treści tego samego artykułu można wyprowadzić kolejne prawa:

$1·prawo do bycia członkiem samorządu uczniowskiego, który tworzą wszyscy uczniowie szkoły,

$1·prawo do udziału w uchwalaniu regulaminu określającego zasady wybierania i działania organów samorządu uczniowskiego (także czynne i bierne prawo wyborcze),

$1·prawo do składania wniosków i opinii za pośrednictwem samorządu uczniowskiego we wszystkich sprawach szkoły, w tym sprawach dotyczących realizacji wymienionych powyżej podstawowych praw uczniów (organy samorządu uczniowskiego są jedynymi reprezentantami ogółu uczniów).

$1·uczeń ma prawo do kształcenia się oraz wychowania i opieki odpowiednich do wieku                    i osiągniętego rozwoju(art.1)

$1·uczeń ma prawo do pomocy materialnej(art.91),

$1·uczeń ma prawo do świadczeń profilaktycznej opieki zdrowotnej (art.92).

Kierując się zasadą „wyprowadzania” praw z konkretnych zobowiązań wynikających z zapisów ustawy o systemie oświaty, można na podstawie poszczególnych jej artykułów formułować konkretne prawa (często będą to specyficzne uprawnienia, nie mające swojego odniesienia do praw człowieka, innym razem będą to zapisy bezpośrednio gwarantujące prawa człowieka). Jedynie z art. 1. możemy wywieść następujące prawa ucznia:

$1·prawo ucznia do dostosowania treści, metod i organizacji nauczania do jego możliwości,

$1·prawo ucznia do korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej,

$1·prawo ucznia do specjalnych form pracy dydaktycznej,

$1·prawo uczniów niepełnosprawnych lub niedostosowanych społecznie do pobierania nauki      we wszystkich typach szkół, zgodnie z indywidualnymi potrzebami i predyspozycjami,

$1·prawo uczniów niepełnosprawnych do zindywidualizowanego procesu kształcenia, form             i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych,

$1·prawo uczniów szczególnie uzdolnionych do indywidualnych programów nauczania oraz indywidualnego toku nauki,

$1·prawo uczniów do powszechnego dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych,

$1·prawo uczniów do równych warunków kształcenia (zacieranie różnic pomiędzy różnymi regionami kraju),

$1·prawo uczniów do bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki,

$1·prawo uczniów do opieki przyznawanej uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej      i życiowej,

$1·prawo uczniów do zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych rozwijających ich zainteresowania        i uzdolnienia.

To jedynie niektóre prawa wynikające z artykułu 1. ustawy o systemie oświaty, wskazującego          w swej treści na to co zapewnia system oświaty.

Konsekwentnie kierując się tą zasadą, czyli wyprowadzaniem praw ze zobowiązań ustawowych (możemy to robić, gdyż w przeciwnym razie zobowiązania mogą pozostać martwą literą), podam jeszcze kilka przykładów praw ucznia:

$1·prawo uczniów do bezpłatnego nauczania w szkołach publicznych (art.7),

$1·prawo uczniów uzdolnionych sportowo do takiej organizacji zajęć dydaktycznych, która umożliwia godzenie zajęć sportowych z nauką (art.9),

$1·prawo uczniów do nauki religii na ich życzenie bądź rodziców (w przypadku uczniów pełnoletnich tylko na ich życzenie) (art.12),

$1·prawo uczniów do podtrzymywania tożsamości narodowej, etnicznej, językowej, religijnej (art.13),

$1·prawo do wcześniejszego rozpoczęcia nauki w szkole podstawowej (dziecko które              przed 1 września kończy 6 lat) (art.16),

$1·prawo do odroczenia spełniania obowiązku szkolnego (nie więcej niż o jeden rok (art.16),

$1·prawo uczniów do spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą (za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora szkoły, w obwodzie której uczeń mieszka) (art.16),

$1·prawo ucznia do zapewnienia mu bezpłatnego transportu i opieki lub zwrotu kosztów przejazdu w sytuacji gdy odległość z domu do szkoły jest większa niż 3 kilometry w przypadku uczniów klas I – IV szkoły podstawowej lub 4 kilometry w przypadku klas V i VI lub gimnazjalistów) (art.17),

$1·prawo ucznia do bezpłatnego transportu i opieki przysługujące uczniom niepełnosprawnym      w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub ośrodka albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice (art.17),

$1·prawo dziecka do tego aby rodzice zapewnili mu warunki umożliwiające przygotowanie się        do zajęć szkolnych (art.18),

$1·prawo ucznia do wniesienia odwołania do kuratora oświaty od decyzji dotyczącej skreślenia      z listy uczniów (w przypadku braku podstaw do natychmiastowej wykonalności decyzji, uczeń ma prawo przez 14 dni nadal chodzić do szkoły i w tym czasie wnosić do kuratora oświaty odwołanie – skreślenie dotyczy tylko uczniów nie objętych obowiązkiem szkolnym) (art.39).

$1·prawo ucznia do aktywnego udziału w pracach rady szkoły (m.in. czynne i bierne prawo wyborcze – nie dotyczy uczniów szkół podstawowych) (art.50, 51).

$1·prawo ucznia do aktywnego udziału w pracach samorządu uczniowskiego (m.in. czynne              i bierne prawo wyborcze) (art.55)

$1·prawo ucznia do działania w stowarzyszeniach i organizacjach (poza partiami i organizacjami politycznymi) - zgodę na działanie tych organizacji wydaje dyrektor szkoły (art.56)

Komentarz: ustawa gwarantuje uczniom działanie w stowarzyszeniach i organizacjach na terenie szkoły (które działają za zgodą dyrektora szkoły) jednak na zasadach zawartych w przywołanym                   w innym miejscu prawie o stowarzyszeniach (np. dzieci do ukończenia 16 lat za zgodą rodziców lub prawnych opiekunów).

$1·prawo ucznia do udziału w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych w przypadku trudności        w nauce (art. 64),

$1·prawo ucznia do indywidualnego programu lub toku nauki po uzyskaniu stosownej opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej i rady pedagogicznej (art.66).

$1·prawo ucznia do pomocy materialnej o charakterze socjalnym lub motywacyjnym (art. 90a, b, c i dalsze z rozdziału 8a ustawy o systemie oświaty)

$1·prawo dostępu do informacji publicznej - od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego (art.2),

Źródło:https://www.google.ca/search?q=prawa+i+obowi%C4%85zki+ucznia+ustawa+o+systemie+o%C5%9Bwiaty&sa=X&ved=2ahUKEwiWlPOAwcfgAhUNAxAIHeQ7AdQQ1QIoAnoECAMQAw&biw=1366&bih=695